به گزارش تابناک مرکزی به نقل از ایسنا، امروزه استفاده از نور یا همان نورپردازی به عنوان یکی از اصول اساسی و ابزارهای مهم معماری شهری و زیباسازی قلمداد می‌شود. این مهم در حد یک تخصص ویژه در نقاط مختلف دنیا در حوزه زیباسازی شهری مورد توجه قرار گرفته و اصول و قواعد کارشناسی بسیاری بر این حوزه مترتب است.
شب های روشن بویژه در دنیای امروز که ساعات بیداری شهرها به حد قابل توجهی افزایش یافته یک مطالبه اساسی است که باید براساس اصول علمی و مهندسی در قالب نورپردازی فضاهای شهری پاسخ داده شود، اما مشکل وقتی ایجاد می شود که این اقدام بدون توجه به اصول گفته شده عملیاتی شود.
استفاده نادرست از منابع نور مصنوعی در شهرها هرچند به روشنایی بیشتر شهر کمک می کند اما به گفته کارشناسان اگر به درستی انجام نشود، تاثیرات سوئی برای دیگر زیستمندان شهری اعم از حیوانات و گیاهان خواهد داشت و مشکل وقتی عدیده می شود که درختان شهری به عمده ابزارهای مددرسان به افزایش نور در شهری همچون اراک که به عنوان یکی از شهرهای تاریک و زودخواب استان یا حتی کشور معروف است تبدیل شوند و بار تولیدکنندگان نور مصنوعی را به دوش بکشند.
با ورود شهردار جدید به اراک یکی از مهمترین مسائلی که توسط وی مطرح شد تاریک بودن شهر اراک به عنوان یک نقصان بود، نقصی که همگان بر آن صحه می گذارند. وی قول روشنایی این شهر تا نوروز را داد و پس از آن هر روز شاهد روشن شدن و نورپردازی نقطه‌ای از شهر هستیم که فی‌نفسه برای اراک تاریک اقدامی پذیرفتنی است، اما آنچه دلیل نوشتن این گزارش شده است، این سوال است که با وجود استفاده از درختان به عنوان ابزاری برای افزایش روشنایی در اراک، این اقدام تا چه حد براساس اصول انجام شده و در راستای انجام این نورپردازی های گسترده امنیت جانی درختان این شهر که به اذعان شهردار اکثرا به شدت بیمار هستند تا چه میزان مورد توجه قرار گرفته است.
تنها کافی است در ساعاتی از شب گذری به خیابان شهید رجایی داشته باشید. از ابتدا تا انتهای این خیابان درختان هستند که نورافشانی می‌کنند، در نگاه اول این منظره نظر شهروندان را جلب می‌کند، اما اگر قدری دغدغه‌مند باشید این سوال به ذهن متبادر می‌شود که با این حد از روشنایی شبانه درخت امکانی برای خواب و استراحت دارد؟
نقش نور در فتوسنتز گیاهان و تبدیل این انرژی تابشی به شکل شیمیایی در درون درخت که به نوعی فرایند تامین غذای درخت محسوب می شود به خوبی شناخته شده است، اما شاید نقش طول روز یا پاسخ به طول روز در فعالیت های رشد و بازسازی یک گیاه ممکن است کمتر درک شده باشد.
به گفته کارشناسان مدت تاریکی بدون وقفه در طول یک شبانه روز است که فعالیت های رشد همانند نهفتگی، رشد شاخه ها و شکوفه دادن درختان را کنترل می کند و درختان هم همانند گیاهان دیگر بسته به پاسخشان به طول روز دسته بندی می شوند و همین پاسخ هاست که آنها را از هم متمایز کرده و زمان گل دهی و خزان شان را مشخص می کند و در این میان بعضی از انواع نورپردازی ها در شب ممکن است طول روز طبیعی را تغییر دهد و در نتیجه این فرآیندها را آشفته کند.
برخی منابع می گویند: اکثر روشنایی ها در شب شدت کافی برای اثر بر فتوسنتز را ندارند، اما ممکن است بر روی درختانی که به طول روز حساس هستند تاثیر بگذارند. نورهای مصنوعی بخصوص از منابعی که از خود طیف موج قرمز تا مادون قرمز ساطع می کنند، باعث افزایش طول روز و تغییر در الگوی شکوفه دهی و مهمتر از آن تاثیر در ادامه رشد درخت و پیرو آن بازداری از ایجاد نهفتگی که باعث مقاومت در برابر سختی های زمستان می شود، می شوند. درختان جوان تر به دلیل تمایل و توانایی در رشد بیشتر (معمولاً) به دلیل رشد مازاد ناشی از نور مصنوعی بیشتر از درختان بالغ تحت تاثیر آسیب های سرما قرار می گیرند.
برگهای درختانی که تحت نور پیوسته رشد می کنند ممکن است از نظر سایز بزرگ تر و در طول فصل رشد حساس تر به آلودگی هوا و سختی آب باشند، چرا که منافذ جذبی آنها برای مدت بیشتری باز می ماند. تفاوت زیادی در حساسیت درختان به نور مصنوعی هست و درختان بسیار حساس می بایست از مناطقی که دارای نور شدیدتری که مملو از طول موج های قرمز و مادون قرمز هستند دور نگه داشته شوند.
در کنار این موارد آنچه موضوع را بویژه برای اراک که با آلودگی هوا دست و پنجه نرم می کند پیچیده می کند، بیماری فعلی درختان شهری است که مشکلات بسیاری را برای آنها پدید آورده است و حال که باید بیخوابی هم بکشند معلوم نیست بواقع چه تغییراتی را باید در این موجودات زنده بی زبان انتظار کشید.
یک متخصص تنوع زیستی در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص آلودگی نوری گفت: آلودگی نوری یک پیامد ناخواسته از نورپردازی حاصل دست انسان در محیط بیرون از فضای بسته است که حیات گیاهی و جانوری را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
دکتر حسین ظهوری با بیان اینکه در طبیعت فضای بیرونی در طول شب فضایی تاریک تعریف شده ولی با پیشرفت تکنولوژی و سبک زندگی در جوامع بشری روند از تاریک به روشن و حتی روشن‌تر تغییر پیدا کرده است، تصریح کرد: آلودگی نوری در فضاهای شهری به اندازه بیش از حد مجاز رسیده و قطعا اثرات مخربی را برای تنوع زیستی به همراه دارد.
وی با تاکید بر اینکه بدیهی‌ترین نوع تخریب در این عرصه چراغانی شدن فضاهای شهرها و هدررفت انرژی در سطح وسیع است، گفت: با نورپردازی و روشن شدن بیش از حد یا غیر اصولی منظر شهری ارزش‌ها و بناهای تاریخی و فرهنگی و زیستی دچار تخریب می‌شوند، به همین دلیل است که در موزه‌ها، خاصه موزه‌های حیات‌وحش و تنوع‌زیستی عکسبرداری با فلاش به واسطه آسیب زننده بودن، ممنوع است.
دستیار تحقیقاتی دانشگاه سایمون فریز کانادا با اشاره به آثار مخرب آلودگی نوری در حیات جانوری و گیاهی بیان کرد: نورهای مصنوعی می‌توانند باعث اختلال در اکوسیستم‌ها شوند، جانواران دارای ساعت زیستی هستند که براساس آن ساعت خواب آنها تنظیم می‌شود، اما این آلودگی نوری می تواند تعادل خواب را در بین جانواران شب فعال و روز فعال بر هم بزند، نورهای شهری حتی می توانند مسیر مهاجرت پرندگان را دچار تغییر کرده و حتی حشرات را نیز تحت الشعاع قرار دهند.
وی با بیان اینکه نور مصنوعی علاوه بر حیات‌وحش بر گیاهان نیز تاثیرگذار است، افزود: عموما روشن شدن بیش از حد فضای شهرها بواسطه نورهای مصنوعی بر عملکرد گیاهان تاثیرگذار است، اگر این روشنایی برای کوتاه‌مدت و برای مثل در طول برگزاری یک جشن یا مناسبت خاص باشد قابل اغماض است و می‌توان از اثرات مخرب آن صرفنظر کرد، اما در بلندمدت قابل پذیرش نیست.
ظهوری تصریح کرد: نور باعث فتوسنتز می‌شود و روشنایی شب‌هنگام تعادل زیستی درخت را بر هم می‌زند چراکه درخت عادت دارد نور را در ساعتی دریافت کرده و در ساعتی در تاریکی فرو رود، بر این اساس سیطره طولانی مدت روشنایی بر درخت می‌تواند اثرات منفی بسیار بهمراه داشته باشد.
با این تفاسیر این سوال به ذهن متبادر می شود که در روشن کردن فضای شهر اراک تا چه حد به درختان، این زیستمندان با ارزش که سال هاست نادیده گرفته شده اند توجه شده و با توجه به اینکه پرورش درخت هایی که امروز در این شهر خودنمایی می کنند سال ها زمان و هزینه صدف شده و جایگزینی آنها به سادگی امکانپذیر نیست، این سوال را اینگونه می توان پرسید که برای شب های روشن اراک چه قیمتی باید پرداخت شود؟
یکی از فعالان حوزه محیط‌زیست نیز به ایسنا گفت: آلودگی نوری برای گیاهان و درختان در شب که فرصتی برای استراحت آنهاست چیزی جز حشک شدن این زیستمندان در پی ندارد.
سپیده شعرباف بیان کرد: روشن شدن شب ها زندگی درختان را دچار اختلال می‌کند در صورتی که باید با کاهش تردد در خیابان‌ها در طول شب نورهای اضافی خاموش شوند تا گیاهان و درختان طبق ساعت زیستی خود پیش روند.
نکته ای که در این میان قابل توجه است اینست که در حوزه نورپردازی شهری درختان نیز مورد توجهند، اما نحوه نورپردازی درخصوص آنها دارای مبانی علمی مشخصی است و علاوه بر توجه به نوع درخت و میزان تحمل او به نور نحوه تابش نور به درخت نیز در این حوزه دارای اصولی است.
شعرباف در اینباره با بیان اینکه نوع تابش نورهای مصنوعی نیز بر فعالیت گیاهان در شب تاثیرگذار است، اظهار کرد: در گذشته نورپردازی معمولی در خیابان‌ها در ارتفاع 10 تا 12 متر انجام می‌گرفت و تا رسیدن نور به سمت پایین شدت آن کاهش می‌یافت، اما امروز با استفاده از لامپ های ال ای دی سطح نور بسیار زیاد و طول موج آنها به شدت آسیب‌زننده است و در دراز مدت خشک شدن درختان را در پی دارد.
شعرباف تصریح کرد: عموما روشنایی خیابان‌ها به واسطه نصب لامپ در معابر انجام می شود، اما امروز این روشنایی به لابلای شاخ و برگ درختان و تنه آنها کشیده شده که امری کاملا خلاف مباحث علمی است و حتی در کوتاه‌مدت نیز آسیب‌رسان است. در کشورهای پیشرفته عموما در جشن‌ها و کریسمس این چنین روشنایی‌ها را شاهدیم، اما این رویه در کشور ما و برخی شهرها به امری عادی در تمام ایام تبدیل شده است که قطعا آسیب جدی به هرماه دارد.
داوود تاجران شهردار اراک اخیرا در صحن رسمی شورای شهر گفت که حال درختان اراک خوب نیست و باید به سرعت روند احیای آنها دنبال شود، اما این حال و روز بد با اقدامات غیر کارشناسی به حال بدتر کشیده خواهد شد.
شکی نیست که درختان آفت زده باید درمان شوند، این مسئله ای است که در جلسات مختلف از آن سخن گفته شده و مطالبه مهم فعالان محیط زیست است، بیماری درختان اراک به قول شهردار از آنفلوانزای پرندگان نیز خطرناکتر است، اما سوالی که اینجا مطرح است اینست که چه عواملی در بلندمدت به کاهش توانایی درختان شهری در مقابل آفات منجر می شود، معضلی که در بسیاری از شهرهای ایران از جمله اراک با آن مواجه هستیم.
البته نکته مهم دیگری که در این عرصه مطرح است و نباید از آن غافل شد، میزان توجه به عنصر زیبایی شناسی در نورپردازی شهر اراک است که جای بحث دارد.
اینروزها که بحث هرس درختان سوژه فعالان محیط زیست است(از سال های گذشته نیز یکی از عوامل بیمار شدن درختان هرس غیر اصولی بیان شده بود) وارد شدن آلودگی های نوری به مجموعه عوامل بیمار شدن درختان به بیانی نور علی نور بوده و با آنچه در خصوص تلاش برای از بین بردن بیماری درختان توسط شهرداری مطرح می شود در تناقض است.
نوروز نزدیک است و تلاش مجموعه مدیریت شهری برای استقبال نورانی از بهار قابل قدردانی است، اما قطعا با رویکرد علمی می‌توان علاوه بر زیباسازی منظر شهری و ایجاد روشنایی، جان دیگر زیستمندان را به خطر نینداخت و نگاهی چندجانبه به امور داشت.
بویژه اینکه نورپردازی شهری فقط به همین اقدامات خلاصه نیم شود و ساختمان ها، دیوارها و فضاهای مختلف و متنوع شهری در این حوزه کاملا قابل تعریف و استفاده اند، هرچند در اراک با توجه به فضاهای شهری نه چندان با کیفتیش این کار سخت به نظر برسد.
انتهای پیام/