وفس با کوچه‌باغ‌های پیچ در پیچ و درختان سایه‌دار جلوه‌‌هایی سرشار از زیبایی را در نظر بینندگان هویدا کرده و به گفته‌ی میراث فرهنگی استان مرکزی منازل بافت قدیم آن قدمتی 100 ساله دارند.
روستای تاریخی و زیبای وفس شهرستان تا قبل از شکل‌گیری شهرستان کمیجان، تحت عنوان بخش وفس، یکی از مهم‌ترین بخش‌های شهرستان اراک بود.
محسن کریمی مدیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کمیجان فاصله وفس تا شهر کمیجان را ۱۸ کیلومتر و تا اراک مرکز استان ۱۲۰ کیلومتر عنوان و اظهار کرد: این روستا از سمت جنوب، مشرق و مغرب در محاصرهٔ کوهستان قرار دارد و تنها از سمت شمال به درختستان‌ها و باغ‌های میوه منتهی میشود.
وی وفس را قرار گرفته در حصاری از کوه‌های نسبتاً بلند توصیف و اظهار کرد: طبیعت وفس تابلوی نقاشی بی‌نظیری از رنگ و لطافت است و باغات، کشتزارها، سایه درختان میوه‌دار و کوچه‌باغ‌های مصفای آن هر گردشگری را به وجد آورده و به عنوان ظرفیت قوی اکوتوریسم مطرح است.
کریمی در خصوص بافت تاریخی این روستا عنوان کرد: وفس دارای بافت تاریخی باارزشی است و زیبایی کم‌نظیر معماری روستا موقعیتی استثنایی برای هر گردشگر است تا برای همیشه فصلی از خاطرات ماندگار را در دفترچه یاد خود حک کند.
وی باغات میوه را تکمیل‌کننده‌ی زیبایی‌های این روستا برشمرد و اظهار کرد: اگر باغات میوه پهنه دشت «انجمن» و زمین‌های زراعی شیب کوهپایه‌ها و میان دره‌ها نیز به این مجموعه افزوده شود صحنه‌های چشم‌نواز هنگام طلوع و غروب خورشید تابلویی است که شاید در کمتر جایی بتوان نظیر آن را یافت.
وی در خصوص بعد مذهبی روستا تصریح کرد: در روستای وفس علاوه بر مساجد، بارگاه امامزاده حسین(ع) موسوم به (حاج رضوان)، امامزاده اسماعیل و امامزاده یحیی(ع) نیز، به عنوان کانون همگرایی و وحدت ساکنین مطرح هستند و به عنوان فضاهای اجتماعی و فرهنگی مهم روستا تلقی می‌شوند.
کریمی ادامه داد: زیارتگاه حاجی رضوان وفس متعلق به شاهزاده حسین(ع) از نوادگان امام موسی کاظم(ع) دارای کرامات بسیاری است و هر ساله افراد زیادی را از شهرهای دور و نزدیک بویژه اراک، تهران، قم، کمیجان، همدان و روستاهای اطراف به سمت خود می‌کشاند.
وی همچنین حاجی رضوان را نام کوهی در شمال کمیجان عنوان و اظهار کرد: این کوه برای مردم کمیجان از نظر اعتقادی و معنوی از جایگاه خاص و مهمی برخوردار است و واقع شدن این امامزاده بر فراز این کوه موجب شده که در اصطلاح محلی این زیارتگاه به حاجی رضوان شهرت یابد.
وی در رابطه با عالمان وفسی اظهار کرد: وفس، دیار مردان علم و ادب نیز هست و از شخصیت‌های برجسته‌ی آن می‌توان به آیت‌الله شیخ عبدالنبی وفسی عراقی(مرجع تقلید)، سید عبدالحمید(اولین شهید مشروطیت)، حاج محمدخان دارابی(حکیم گیاهی) و سید محمود نبوی اولین وکیل دادگستری ایران اشاره کرد.
کریمی، محمدرضا اشراق(اولین قاضی دیوان عالی کشور) را نیز از دیگر بزرگان این روستا معرفی و اظهار کرد: احیای مکان تولد و زندگی این بزرگان و ایجاد موزه مفاخر آنان در روستا می‌تواند بعد دیگری در توسعه جاذبه‌های گردشگری این منطقه باشد.
وی مردم این روستا را از دیرباز هنرمند دانست و افزود: صنایع دستی از سالیان دور به عنوان بخشی از زندگی روزمره مردم مطرح بوده است.
وی اظهار کرد: تخت‌کشی(گیوه‌کشی)، رویه چینی(گیوه چینی)، قالیبافی، جاجیم‌بافی، سبدبافی و تهیه نمد از جمله صنایع دستی وفس محسوب میشود که امروزه با توجه به تغییرات صورت گرفته در نوع زندگی و معیشت از رونق چندانی برخوردار نیست.
وفسی‌ها به گویشی تحت عنوان "تاتی" سخن می‌گویند و با توجه به متون اوستایی، پهلوی و سبک‌شناسی بهار، گویش این منطقه بنا بر نظر زبان‌شناسان شاخه‌ای از زبان مادی است و از آنجاکه در زبان‌های ایرانی تبدیل حروف معمول بوده است می‌توان احتمال داد که همان کلمه ویس اوستایی پهلوی تبدیل به وفس شده باشد.
به عقیده کریمی نیز تاتی یکی از کهن‌ترین زبان‌های ایرانی است و از دیدگاه زبان‌شناسی، این زبان ارزش ویژه‌ای داشته و از دسته ی زبان‌های ایرانی شاخه شمال غربی است.
وی در خصوص گستردگی این زبان عنوان کرد: گویش تاتی روزگاری از آذربایجان تا شمال خراسان گسترده بود ولی امروزه با ترک‌زبان و فارسی‌زبان شدن بخشی از شمال باختری ایران تنها جزیره‌هایی از گویش‌های تاتی در منطقه به جا مانده است.
کریمی ادامه داد: بزرگ‌ترین این جزیره‌ها در استان مرکزی و استان قزوین، استان البرز یعنی شهرستان‌های زرندیه و تاکستان و بوئین‌زهرا و شهر اشتهارد و شهرستان طالقان و شهرستان آران و بیدگل استان اصفهان دیده می‌شوند.
وی وجود زبان تاتی در استان مرکزی را نشانه‌ای از قدمت این استان ارزیابی و بیان کرد: در استان مرکزی نمونه‌هایی از گویش‌های تاتی در روستای وفس در شهرستان کمیجان و در روستاهای کهک، شاهوروق، دستجرد و پوگرد در تفرش باقیمانده که تفاوت‌هایی در آنها مشاهده میشود اما، بن‌مایه آنها یکی است و حکایت از دیرپایی فرهنگی این خطه دارد و نشان می‌دهد که تمام این گویش‌ها شاخه‌هایی از یک مادر زبان هستند.